UK flag
Mateusz Piętka / 01.10.2023

Czy król rządzi Wielką Brytanią?

Wybory w Polsce zbliżają się wielkimi krokami. Co 5 lat Polacy kierują się do urn, aby wybrać prezydenta, czyli są to tak zwane wybory prezydenckie. Co 4 lata z kolei odbywają się wybory parlamentarne, mające na celu wybór posłów i senatorów. Wszystko to reguluje Konstytucja naszego demokratycznego kraju. Nie o Polsce jednak dzisiaj będzie mowa. Przyjrzymy się jak to wygląda w sytuacji, kiedy ustrojem kraju jest monarchia. Zajrzyjmy więc do Wielkiej Brytanii. 

 

Monarchia

 

Monarchia to forma rządów, które sprawuje jedna osoba. Władza w tym ustroju jest dożywotnia oraz dziedziczona przez kolejne pokolenia (wyjątkiem jest monarchia elekcyjna). Wielka Brytania to najbardziej znany przykład monarchii na całym świecie. Dzieje się tak zapewne z kilku względów. Monarcha Wielkiej Brytanii jest głową także innych państw na świecie, które wchodzą w tzw. Królestwo Wspólnotowe, a także głową terytoriów zamorskich.

Do tych państw Królestwa Wspólnotowego można zaliczyć między innymi Australię, Kanadę, Jamajkę, do terytoriów zamorskich na przykład Bermudy, Gibraltar, Kajmany. Poprzednia monarchini Wielkiej Brytanii, królowa Elżbieta II, była najdłużej panującym monarchą na świecie. Cieszyła się poparciem, popularnością i stanowiła filar określonych wartości. Monarcha Wielkiej Brytanii stosuje się do maksymy "król panuje, ale nie rządzi". W praktyce zawęża to funkcję monarchy do ceremonialno-reprezentacyjnej.

Nie należy zapominać o tym, że król Wielkiej Brytanii jest także zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego.

 

late UK monarch

Premier

Premier pełni ważną rolę w Wielkiej Brytanii. Dzieje się tak z dwóch przyczyn. Po pierwsze monarcha ma znikomy wpływ na to co dzieje się w kraju, co automatycznie przenosi wszystkie obowiązki na premiera. Z drugiej strony premier ma wiele funkcji, stanowisk i zadań – jego pozycja jest silniejsza niż innych premierów państw europejskich. O istocie tego stanowiska mówi fakt, że jesteśmy w stanie wymienić więcej nazwisk premierów Wielkiej Brytanii niż sąsiadów Polski.

Premier stoi na czele rządu oraz Gabinetu. Gabinet, oprócz premiera, składa się z najważniejszych ministrów. Premier sam ustala jego skład, najczęściej z partii, która zwyciężyła wybory; decyduje też o ilości ministrów i ich obowiązkach. Rząd z kolei to członkowie Gabinetu, ministrowie bez teki, doradcy prawni rządu. Gabinet tworzy około dwudziestu osób, rząd z kolei - około stu.

Obecnym premierem Wielkiej Brytanii jest Rishi Sunak z Partii Konserwatywnej. 

palace

Parlament

Władzę ustawodawczą sprawuje monarcha oraz dwuizbowy parlament, na którego składa się Izba Lordów oraz Izba Gmin. Izba Lordów jest izbą wyższą parlamentu, jej składu nie wybiera się poprzez wybory. Szereg Izby Lordów zasilają między innymi byli premierzy, spikerzy Izby Gmin (przewodniczący obrad) oraz osoby wyróżniające się w życiu publicznym.

Niższą izbą parlamentu jest Izba Gmin. Tworzy ją 650 deputowanych wybieranych poprzez wybory. Odbywają się one co pięć lat w pierwszy czwartek maja. Partia z największą ilością głosów wygrywa wybory i tworzy rząd. Z kolei przewodniczący owej partii zostaje premierem. Głosując na partię w wyborach Wielkiej Brytanii, automatycznie decydujemy o stanowisku premiera. Prawo wyborcze przysługuje od ukończenia 18. roku życia. Głosować można nie tylko w lokalu wyborczym, lecz także poprzez pocztę czy pełnomocnika. Monarcha także ma prawo głosu.

 

Gabinet cieni

 

Gabinet cieni inaczej określany jest także mianem „oczekującego rządu”. Jest to uformowany gabinet partii opozycyjnej (cień dla obecnie urzędującego) będący gotowym objąć władzę w razie konieczności. Rozwiązanie to jest powszechne w Wielkiej Brytanii na tyle, że jego członkowie otrzymują państwową pensję.

the crown